مکتوبه ی استاد معظم دکتر سید صائب هاشمی نسب حفظه الله در رابطه با تحول کتب درسی در حوزات علمیه ایران

 

مکتوبه ی استاد معظم دکتر سید صائب هاشمی نسب حفظه الله در رابطه با تحول کتب درسی در حوزات علمیه ایران 

 

نقد و بررسی مبلغان آثار شهید آیت الله سید محمد باقر صدر نور الله مضجعه » و تاثیر جایگزینی کتب ایشان با دروس فعلی حوزات علمیه:

 

از مرحوم شیخ و تا شهید صدر

ابتدائاً باید گفت که حقیر در این مکتوبه قصد نقدِ شخصیت ، شهید سعید آیت الله سید محمد باقر صدر و آثار مکتوب ایشان را ندارم. و فقط به نکاتی چند ، در باب تحولات دروس علمی حوزات علمیه اشاره مینمایم.
سعی تاریخ علم و دین در ایران همواره با ظهور و سقوط اندیشمندان و فقهایی که به‌عنوان زعیم و مراجع تقلید شناخته می‌شوند، گره خورده است.
شهید صدر (ره) یکی از برجستگان این شخصیت‌هاست که نظراتش تأثیر عمیق و پایدار بر طلاب جوان و حوزه‌های علمیه گذاشته است. که ما هم در دروس خارج خود ، آراء و نظراتشان را مورد بررسی قرار میدهیم و نظراتشان برایمان قابل اعتناست.
با این حال، بخصوص در دو دهه اخیر، ارادت مفرط به شهید صدر موجب شده است که برخی از جوانان به بی‌اعتنایی به میراث و تراث گذشته بپردازند و صرفاً فقط به نظرات ایشان تکیه کنند.

۱. مقایسه با گذشته
▪️در گذشته، طلاب و علاقه‌مندان به فقه و اصول، نظرات و آراء شخصیت‌هایی مانند مرحومین اعلمین محمد کاظم خراسانی و شیخ مرتضی انصاری رحمة الله علیهم اجمعین، را با احترام و دقت مورد بررسی قرار می‌دادند.
و این نقد و بررسی نه تنها امر دشواری بود، بلکه به‌طور کلی از طرف برخی طلاب، عملی غیرعادی محسوب می‌شد. اما در وضعیت کنونی، مشابهت‌هایی در مواجهه با نظرات شهید صدر مشاهده می‌شود.
به‌طوری که تعداد زیادی از طلاب و افاضل تنها به یادگیری و تدریس آثار شهید صدر بسنده کرده‌اند و از تعمق و بررسی انتقادی نظرات او غافل مانده‌اند.

۲. رونق دروس فی علم الاصول»
▪️کتاب دروس فی علم الاصول» شهید صدر به‌عنوان یکی از متون اصلی درسی در حوزه‌های علمیه تبدیل شده است.
که البته متأسفانه بسیاری از مدارس و حوزه‌ها و حتی مرکز مدیریت حوزه های ایران ، نادانسته آن را به‌عنوان متن اجباری برای فراگیری علم اصول در نظر گرفته‌اند.

۳. چالش‌های ناشی از ارادت عمیق
▪️این ارادت به نظرات شهید صدر ممکن است تبعات نگران‌کننده‌ای داشته باشد.
یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها این است که این نوع از ارادت می‌تواند به افزایش بی‌اعتنایی نسبت به دیگر نظریات و رویکردها منجر شود.
طلاب باید به این نکته توجه داشته باشند که نظام‌های فکری و فقهی مختلف می‌توانند به غنای علمی آنها کمک کنند و تنوع دیدگاه‌ها باعث پویایی و تحرک علمی در حوزه‌های علمیه خواهد شد.

۴. ضرورت نقد و بررسی
▪️برای جلوگیری از انجماد فکری و ارتقاء دروس علمی، ضروری است که طلاب و پژوهشگران با یک رویکرد انتقادی به مطالعهٔ آثار شهید صدر و سایر شخصیت‌های علمی بپردازند.
ایجاد فضایی برای بحث و تبادل نظر می‌تواند کمک کند تا از فضای تک‌صدایی رشد یابند و امکان بروز خلاقیت‌های علمی جدید فراهم گردد.

و نتیجه‌ اینکه:
ارادت به شخصیت‌های علمی باید به‌عنوان یک نقطهٔ شروع برای درک عمیق‌تر مباحث دینی و فقهی در نظر گرفته شود و نباید به حصر و محدودیت در نقد و بررسی نظریات منجر شود. حوزه‌های علمیه باید به تقویت نگرش‌های انتقادی و گسترش مباحث مختلف بپردازند تا از انحصارگرایی علمی جلوگیری شود و بدین‌وسیله، به بالندگی و پیشرفت علمی مطلوب دست یابند.